Milaka errefuxiatu heldu dira Nafarroara urte horretan. Gerratik ihesean, batzuk Pirinioak zeharkatu dituzte modu klandestinoan. Beste batzuk zuzenean aurkeztu dira aduana postuetan. Mila inguru Dantxarinean, ia bi mila Izaban, adibide moduan.
Mota guztietako tokiak prestatzen dira ostatu emateko. Hotelak, etxe partikularrak... baita Iruñeko espetxea ere. Beste batzuk Mirandako kontzentrazio eremura izan dira garraiatuak.
Zein urtez ari gara, entzule?
1943an bederatzi mila errefuxiatu atxiloturik izan ziren Nafarroako Pirinioetako mugetan. Naziengandik ihesean zetozen, ta Francok, II Gerrate Mundialaren bilakaera ikusita, nahiago izan zuen errefuxiatuak jasotzea, aliatuekiko harremanak zaintzeko.
Borondate politiko kontua da, orduan eta orain, errefuxiatuekiko jarrera. Oraingoan, baina, Europako estatuek mugak gotortzeari ekiten diote behin eta berriro, eta bakar gutxi batzuk dira Nafarroan ostatu hartu duten errefuxiatuak. Lotsagarri.