Antzinako labe berantiar bat aurkitu dute Aranzadi zientzia elkarteak aztertzen duen Zalduako aztarnategi erromatarrean. Dirudienez pieza III. mendearen bigarren erdialdekoa eta IV. mendearen hasierakoa da.
Oihane Mendizabal Aranzadiko arkeologo eta indusketaren zuzendariak azaldu duenez, "ziurrenik metalurgia lanak egiteko erabili zen, inguruan brontzezko elementu zati batzuk aurkitu baitira". Aurkitutako objektu horien artean, brontzezko bi eskulturen zatiak nabarmentzen dira, alde batetik, zaldi txiki baten apatxa eta hanka, eta, bestetik, beste animalia baten adar hondar posible bat.
Aurkikuntza hauek "lurralde honetan metalurgiak duen garrantzia berresten dute, baita inperioaren azken garaietan material metalikoak berrerabiltzeko joera ere", gaineratu du Mendizabalek. "Gehien aurkitu ditugun elementuak egunerokotasunari lotutakoak dira: zeramikazko ontziak, eraikuntzako materialen zatiak, iltzeak, oinetakoen tatxetak, txanponak, animalia-hezurrak, etab. ", adierazi du arkeologoak.
Hirigune horren erdigunean tamaina handiko (800 m2) konplexu termal bat dago, 300 urtetik gorako fase historiko ugari dituen eraikina. Denbora horretan guztian hainbat funtzio izan ditu, hala nola termak berak edo metalurgiarekin lotutako hainbat tailer, non burdina eta brontzea lantzen baitziren. Kokalekua Ibañetako pasabidetik gertu dago, Pirinioez gaindiko bide nagusietako bat baita.
Azken indusketa-kanpaina, 15 lanegunekoa, uztailaren 10ean hasi zen. Lan horiek Nafarroako Gobernuak eta Auritzeko Udalak finantzatu dituzte, eskualdeko gainerako udalen eta Euskal Herriko Unibertsitatearen laguntzarekin batera. Gainera, lantaldeak uztailaren 22an, larunbata, ate irekien jardunaldi bat antolatu du 2023 kanpainan aurkitutakoa erakutsi eta azaltzeko. 45 minutu inguruko doako bisita gidatua izango da; euskarazko bisita 11:00etan izango da eta 12:00etan gaztelaniaz. Oinez edo bizikletaz hurbiltzea gomendatzen bada ere, autoz iritsi ahal izango da aztarnategira.
