Nafarroan Eliza Katolikoaren baitan 1948tik 1985era izandako sexu abusuak ikertu ditu dituzte Nafarroako Gobernuak eta Nafarroako Unibertsitate Publikoak. 60 biktima inguru atzeman dituzte, baina hori izotz mendiaren punta besterik ez dela uste dute. Eduardo Santos kontseilariak Euskalerria Irratian azaldu duenez, hurrengo urratsa Elizaren baitako sexu abusuen biktimentzako legea sortzea izanen da, haientzako aitortza erdieste aldera.
Nafarroan Eliza Katolikoaren baitan izandako sexu abusuen biktimei buruzko txostena plazaratu zenuten ostiralean. Oihartzun mediatiko handia izan du bertako zein kanpoko hedabideetan.
Sei hilabete daramatzagu lan horrekin bueltaka. Enkargu bat egin genion Nafarroako Unibertsitate Publikoari. Guk estrategia bat daukagu eta pixkanaka-pixkanaka ari gara gauzak egiten. Kontua da txosten honen plazaratzeak bat egin duela oihartzun mediatikoa izan duten beste zenbait kasurekin, eta horrek oihartzun gehiago eman dio.
Edonola ere, lehenak izan zarete molde honetako txosten bat egiten.
Departamentura ailegatu ginen lehen momentutik hasi ginen lanean. Jardunaldiak egin genituen biktimen elkartearekin batera. Gero, elkartearekin berarekin hitz egin genuen eta hortik sortu zen txosten hau egiteko aukera. Ezagutu berri ditugunak horren guztiaren emaitzak dira. Hurrengo pausoa lege bat egitea izanen da.
Nafarroako Unibertsitate Publikoarekin elkarlanean osatu duzue txostena. 1948tik 1985era izandako abusuak ikertu dituzue. 43 biktima elkarrizketatu dituzue, baina 60 inguru atzeman. Zergatik alde hori kopuruetan?
Prozesu dinamiko bat da. 43 elkarrizketa egin dira, prozesu horretan eta hemerotekan beste 10 kasu azaldu dira, eta 8 txostena itxi eta gero jarri dira gurekin harremanetan. Horrek zer esan nahi du? Ateak zabaldu behar ditugula modu iraunkor batez halako lekukotzak jasotzeko.
“Uste dut pixkanaka-pixkanaka Eliza Katolikoak hartuko duela kontzientzia bat, nolabait honi erantzun bat emango diola”.
Ostiraleko prentsaurrekoan Marivi Martinikorenak parte hartu zuen, 60ko hamarkadan pairatu zituen abusuak moja baten eskutik. Abusuok bizitza osoa markatu diotela eta hau kontatuz min handia sentitzen duela esan zuen.
Bai, horregatik baloratu behar ditugu biktimen testigantzak, oso ausartak direlako. Eta horregatik ekarri nahi genuen Mariviren ahotsa prentsaurrekora. Zenbakiak hotzak izan daitezke. Abusu batek bizitza osoa markatzen du eta horren lekukotza entzutea oso inportantea da. Guk ekarri nahi genuen Marivi adibide bat bezala. Alde batetik, honetan emakumeak beti ikusezinak direlako, eta berak oso ongi esplikatzen du hori. Eta bertze alde batetik jendeak ikus dezan, jabe dadin, halako delituek zer nolako ondorioak eragiten dituzten.
Aurkeztu duzuen txostena gertaturikoaren izotz mendiaren punta besterik ez dela diozue. Zergatik?
Adibide bat jarriko dizut: badago apaiz bat 60ko hamarkadan biktima bat izan zuena eta 70ko hamarkadan beste bat. Eta bitartean zenbat ikasle izan zituen, zenbat gauza gertatu ziren? Gainera, biktima batzuek kontatu digute gela osoak jakiten zuela zer gertatzen zen eta biktima gehiago zeudela. Horrek guztiak pentsarazten digu biktima gehiago izan daitekeela eta depredadore gehiago izan daitezkeela.
Batetik biktimak daude eta bestetik erasotzaileak: 31 identifikatu dituzue, 17 ikastetxe edo zentro erlijiosoetan. Agerraldian nabarmendu zenuten ustezko adjektiboa erabili behar dela epaitu gabeko gertakaria direlako.
Bai. Arazoa da delitua iraungitzen dela, eta justizia ez dela sartu izan halako kasuetan. Horrek esan nahi du beste modu bat bilatu behar dugula biktimen testigantzak jasotzeko. Guretzat erronka da nola aitortu biktima horiek guztiak eta non jarri beraien ahotsak. Horretarako, guk uste dugu justizia errestauratiboaren papera oso garrantzitsua izan daitekeela eta bitartekoak jarri behar ditugula mahai gainean, espedienteak osatzeko eta biktimak onartzeko. Hori da eskatzen digutena. Lege bat osatu behar dugu horretarako.
“Asko baloratu behar dugu biktimen ausardia, halako gertakari mingarriak kontatzeko. Izotz mendiaren punta ezagutu dugu soilik”.
Ikerketa hau egiteko tenorean, ez da kontrastea egiterik izan, Elizaren artxiboak itxita dauzkatelako.
Hala da. Beste herrialde batzuetan Eliza halako ikerketetan inplikatu da modu batean edo bestean. Baina hemen ikusten ari gara Elizaren jarrera oso bestelakoa dela. Haiek esaten dute nolabait abusuak leku askotan gertatu direla epe historiko honetan, eta ez dugula zertan Eliza katolikoaren baitan gertatutakoari soilik erreparatu. Bai, baina Eliza katolikoaren menpe gertatutakoa ere ikertu behar da, beste edozein lekutan gertatukoak bezala. Nik uste dut pixkanaka-pixkanaka Eliza Katolikoak hartuko duela kontzientzia bat, nolabait horri erantzun bat emango diola. Oso inportantea da haien laguntza biktimei erantzuna emateko. Eta horrek eskatzen du artxiboak ireki daitezen, Eliza katolikoaren baitan izan diren inplikazioak argitzeko.
Zein harreman duzue Iruñeko eta Tuterako Artzapezpikutzarekin?
Hasieratik haiekin harremanetan jarri ginen eta publiko egin genuen gainera. Gero, kontaktuan segitu dugu. Baina haiek dira esplikatu behar dutenak zein den beraien jarrera. Guk Nafarroako Gobernutik lanean jarraituko dugu, eta gure saiakera izango da Eliza Katolikoaren eskutik biktimei erantzun bat ematea.
Arestian aipatu dugu gobernuak lege bat bultzatuko duela biktima hauek aitortzeko. Errekonozimendu batzorde bat eratzea proposatzen duzue?
Horri buruzko eztabaida zabal bat dago estatu osoan. Batzuek eskatzen dute parlamentuen batzorde bat osatzea. Ni ez nago ados. Parlamentuaren barruan batzorde batek ez du ahalmenik gero behar bezala argitaratzeko gertatutako guztia. Arartekoak egin dezala ere esaten da, baina Arartekoa ez dago horretarako, Arartekoak egiten duena da bitartekaritza bat hiritarren eta administrazio publiko baten artean, eta ez gaude kasu honetan. Eta hirugarren proposamena da guk eratu dugun biktimen bulegoa eratzea eta gero adituen batzorde bat sortzea, eta guztien artean espedienteak egitea, biktimak onartzea eta txosten publiko eta zabal bat egitea. Baina hori eztabaidatu behar da talde politikoekin, ea nola ikusten duten. Ni oraintxe bertan ez nintzateke ausartuko esatera formula hori erabiliko dela, nahiz eta nik uste dudan aproposena dela.
“PSNk lehen momentutik eman zigun PSOEk eta UPNk lotutako akordioaren berri”.
Gaia aldatuz: zer iruditu zaizu Sergio Sayasek eta Carlos Garcia Adanerok egindakoa?
Azalpenak haiek eman behar dituzte eta bakoitzak nahi duen bezala baloratuko du. Azken finean, nik argi daukat alderdi barruan eztabaidatzen direla gauzak, edo eztabaidatu beharko liratekela, eta horren arabera erabaki botoa. Diputatu guztiek zor diote bere ahotsa eta bere botoa kolektibo bati eta hori nik beti defendatu dut eta defendatuko dut.
Nola ikusten duzu UPN horren guziaren ondotik?
Bistakoa da arazoak dauzkala. Alderdi politiko bat ez bada fidagarria, Esparzak onartu duen bezala, ezin da berarekin akordiotara iritsi eta hori politikan oso kaltegarria da.
UPNk PSOErekin lotu zuen akordioa. Zer iruditzen zaizu akordio hori?
Nafarroako Gobernuak bere erabakiak hartzen ditu eta akordio horrek ez du zerikusirik Nafarroako Gobernuak daramatzan politikekin. Beste gauza bat da modu puntual batean PSOE akordio batera ailegatzea beste alderdi batekin, bozketa bat dela edo ez dela. Politikan akordioak egitea zilegi da, esplikatzen baldin bada, eta bakoitzak aterako ditu bere ondorioak. Ez dut uste akordio hori oso inportantea zenik. Guk gurearekin jarraitzen dugu. Eta ziur naiz PSNk ere segituko duela dituen bazkideekin. Egunero ateratzen ari gara legeak parlamentuan bazkide berberekin.
Zuretzako bidezkoa da beraz PSOEk Madrilen erabakitzea PSNk Nafarroan egin behar duena?
Zilegi ala ez alderdi politiko bakoitzak bere erabakiak hartzen ditu. Zilegi da UPNk akordio bat lotzea Lan Erreformaren kontura? Nik uste dut Nafarroako Gobernuak egiten duena Nafarroan erabakitzen dela eta hori argi eta garbi geratu dela. Gero Iruñeko Udalean egiten dutena haiek ikusiko dute.
Zure ustez akordioetako puntu guztiak ezagutu ditugu?
Bai.
Beraz, gobernuko kideen arteko harremanak onak dira.
Bai, zarata kenduta, harremanak onak dira. Azkenean ezagutu da publikoki akordioa. Eta denok bagenekien zein zen lehenengo momentutik. Hori ere argi eta garbi dago. Esplikatu zidaten eta beste bozeramaileei esplikatu zieten eta denok bagenekien zer zen. Gero zarata heldu da. Azkenean, hemen inportantea dena da lan erreforma aurrera atera dela. Lan erreforma hori ez da guk nahi genuena, hori nabari da, baina aurrerapauso bat da eta hori ospatu behar da. Gero gainerako guztia... Hori nolabait politikaren ikuskizuna da. Jar dezagun politikaren erdian inportantea dena.