Larunbatean 100 egun bete ziren Joseba Asiron aginte makilaz jabetu zenetik, abenduaren 28an, Iruñeko Udalaren historiako lehendabiziko zentsura mozioaren bitartez. Lasai hartu du Euskalerria Irratia udaletxeko Harrera Aretoan, egindako lanaz harro. “Hiru hilean hiria martxan jarri dugu, ezberdinen arteko akordioen bitartez”. Harro eta errealista: “Akordio zabalen garaiotan, lana eta pazientzia beharrezkoak dira”. Harro eta baikor: “2015ean esan genuen ez genuela hiriaren historiako pasadizo bat izan nahi. Orain argi dugu denboran iraunen dugula”.
“Honek funtzionatzen duela erakusten badugu, esporta daitekeela ikusiko dute, EAEn zein beste erakundeetan”
Nola laburbilduko zenituzke lehen 100 egunak titular batean?
105 egun besterik pasa ez direnean, hiria berriro martxan dabil.
Nola duzu gogoan abenduaren 28a?
Ilusio handiko eguna izan zen. Horrelako egunak oso politak dira. Itxaropen handiarekin hartu genuen egun hori. Sentsazio berri batekin. Aurrekoan [2015ean] genioen ez genuela hiriaren historian pasadizo bat izan nahi. Orain esanen nuke gauzak luzarorako aldatuko direla. Abenduaren 28an horrek guztiak forma hartu zuen. Oso polita izan zen. Jendea kalean bikain egon zen.
2015eko eta 2023ko kargu hartzeak alderatuz gero…
Ilusio aldetik berdinak izan ziren, baina gauza bat azpimarratu nahi dut: hau ez da ezeren bigarren partea. 2015-2019 legealdiak bere papera izan zuen Iruñeari erakusteko gauzak egiteko beste modu bat bazegoela. Hori oso inportantea izan zen. Garai haietan landaturiko hazia orain loratu da. Eta denboran iraunen du.
Denboran irauteko PSN behar duzue, oraingoz behintzat. Zer garrantzi politiko ematen diozu Iruñeko PSNren jarrera aldaketari?
Oso inportantea izan da. Orain lortu dena da historikoki elkarri bizkarra ematen ez dakit zenbat urte egon eta gero, adostasun batera iristea eta eredu bat sortzea. Gainera, eredu hori denborarekin esportagarria izango da, eta denboran ere iraungo du. Horrek ere baditu bere bueltak. Adostasun zabaleko garaian gaude, adostasun zabalak lortu behar ditugu eta horretarako oso eskuzabalak izan behar dugu.
PSNk konbentzimenduz hartu zuen erabakia ala PSOEk beharturik?
Konbentzimenduz izan dela uste dut. Hala esan digute. Haiei galdetu beharko litzaieke zein barne gogoetaren bitartez iritsi diren honetara. Nik ikusi dudana da ernalketa hemen egin dela, hemen gestionatu dela haurdunaldia eta haurra hemen jaio dela.
Eredu esportagarria dela diozu, baina ez da Nafarroa Garaiko beste udaletara eraman. Zergatik?
Iraganak erakusten digu pazientzia estrategikoa izan behar dugula eta diskrezioa ere badela balio bat. Egin behar dena lana da. Beti esaten dut: noiz hasi zen gestatzen, kudeatzen oraingo aldaketa? Bada seguru asko “Agur, Asiron!” entzun genuen gau hartan bertan. Aste horretan berean hasi ginen lanean eta lan horrek urte batzuk igarota fruitua eman du.
Eredua EAEra esportagarria izanen al da?
Gustatuko litzaidake horrela pentsatzea. Toki guztietara esportagarria izango dela. Honek funtzionatzen duela erakusten dugun heinean, poliki-poliki ikusiko dute esporta daitekeela. EAEn eta beste erakunde guztietan.
Pozik al zaude PSNrekin, batetik, eta Geroa Bairekin eta Zurekinekin, bestetik, lortu zenituzten akordioekin?
Oso pozik, zerotik hamarrera hamar. Hau da bide bakarra. Aritmetikak ez du beste biderik ematen. Jakina nahiago nukeela EH Bilduk gehiengo osoa edukitzea, baina badakigu hori ez dela posible. EH Bilduk inoiz lortutako emaitzarik hoberenak lortuta zortzi zinegotzi dauzkagu 27tik. Eta Iruñearen erradiografia horrelakoa da. Kristoren taldea osatu dugu zortzi zinegotzi horiekin, baina gehiengoa lortzeko ezinbestean gure bulegotik atera eta besteenetara jo behar dugu, eta hori ezin zaigu ahaztu minutu batez ere.
“Iruñean pertsona guztiek dute eskubidea kaletik ibiltzeko irainik jaso gabe, baita zinegotziek sanferminetan Kuria kalean ere”
Ene uste apal, edo harroan, PSNrekin duzuen akordioan euskara nahiko modu lausoan aipatzen da. Sustatuko dela diozue, baina errealitate soziolinguistikoa errespetatuz. Zein da zure irakurketa? Noraino irits zaitezkete? Zer eginen duzue?
Politika sozialetan eta beste hainbat alorretan oso erraza izango da PSNrekin ados jartzea, baina bistan da hizkuntza politikan urrunago gaudela. Euskarari dagokionez jokatu beharko dugu lan eta pedagogia handia eginez, eta batzuetan aldi berean pazientzia izanez. Horrela poliki-poliki adostasunera iritsiko gara. Beti esaten dugu garrantzitsuena dela euskaldunen eskubideak zabaltzea, eta horixe egiten ari gara. Bideratzeko bidean gaude. Pazientzia edukita eta pedagogiarekin jokatuz gauzak lortuko ditugu. Ziur naiz.
Neurri zehatzak aipatzerik?
Akordio programatikoak dio normalizazio plan bat eratuko dugula. Hori eginen dugu eta hori izanen da gauzak idazteko eta zehazteko unea. Nik esan dezakedana da ehun egun hauetan pausuak eman direla. Adibidez, komunikabideei dagokienez, Enrique Maiak publizitate instituzionala euskarazko hedabideetan sartzeko bideak ezabatu zituen. Eta guk hori konpondu dugu. Euskarazko hedabideetara publizitate instituzionalaren %20 bideratuko dugu, uste baitugu euskaldunek ere haien erakundeen publizitatea jasotzeko eskubidea dutela.
Joan den legealdian euskararen inguruko oso arautegi murriztailea zegoen, baina UPNk hori ere ez zuen betetzen. Bete dadin, alor guztietako arduradunekin batzartu gara bermatzeko alor guztietan elebitasuna gauzatuko dela. Euskara Zerbitzuaren aurrekontua handitu dugu, eta 10.000 eurora igo ditugu euskara ikasteko bekak. Horrek esan nahi du eskatzen diren guztiak emanen direla. Ehun egunean hori lortu dugu. Aurrerantzean gehiago eginen dugu.
Administrazioan Euskaraz taldeak salatu du egin duzuen lehen lan deialdian, ofizial administrarien ordezkapen zerrendak osatzeko horretan, euskara ez duzuela meritu bezala baloratu. Zergatik? Zer gertatu da?
Hori ere argitu behar da. Batzuetan gauzak nola gertatzen diren eta nola kontatzen diren ez datoz bat. Lehenik eta behin, egiten ari dena behin-behineko zerrenda bat da, udako oporrak ordezkatzeko. Zergatik? Orain arteko zerrendetan ez zegoelako inor, eta ezin zelako bermatu udan oporretan doazen langileek ordezko bat izango dutela. Prozedura azkar bat behar genuen, eta azkar egin ahal izateko lehiaketa-oposizioaren bidez egin ordez oposizio soil bidez egin dugu, eta oposizioetan ezin da meriturik aintzat hartu, ezin da meritutzat hartu ez euskara ez beste deus. Hori egin dugu jada bermatuta daukagunean euskarazko profila duten langileen ordezkapena euskarazko profila duten langileek egingo dutela. Baina behin-betiko lanpostuak betetzeko jakina euskara meritua izango dela, behar den bezala.
“Euskarari dagokionez, PSNrekin lan eta pedagogia handia egin beharko dugu akordioetara iristeko, pazientziarekin”
Etxerik gabe dauden pertsonez mintzatu zinen karguaz jabetu zinen egunean. Zer lortu duzue ehun egunotan?
Lan handia egin dugu, baina lorpenez ezin hitz egin, ezin baitugu inolako dominarik jarri pertsona batek kalean lo egiten segitzen duen bitartean. Baliabideak bikoiztu ditugu. Sartu ginenean aterpe bat zegoen 58 plazarekin, eta egun bi daude, 112rekin. Horretaz gain tiket gehiago daude pentsioetan eta hoteletan lo egin ahal izateko. Baina zerbait ikusi dugu: soluzio batera iristetik urruti gaudela, arazo globala delako, Iruñetik %100ean ezin delako konpondu.
Eskuin mediatikotik behin eta berriz esan dute hainbat lagunek kalean lo egiten segitzen dutela, eta etxerik gabeko pertsonak kanpora bidaltzen duzuela, autobusez.
Hori ere oso bitxia da. Autobus txartelak ematea modu ibiltarian dabiltzan etxerik gabeko pertsonei asistentzia baliabide bat da, eta bazterkeria handiari buruzko udal ordenantzan dagoen neurri bat da, 8 artikuluan, pertsona horiek erroldatuta dauden lekura itzultzerik izango dutela bermatzeko, nahi izanez gero. Haiek [UPNko agintariek] badakite hori, eta Ibarrola andreak bereziki ongi, pasa den legealdian, Navarra Suma eta Maia agintean zeudenean, 2.800 autobus txartel banatu baitzituzten; eta 2023an, Maiaren eta Ibarrolaren artean, guztira, 1.197. Benetako galdera da: nola da posible titular bihurtu nahi izatea haiek beraiek egiten zutena? Zer nolako morala, etika dago hori egiteko gauza den pertsona batengan?
Belosoko korridorearen lanekin aurrera egiten ari zarete, 100dik gora zuhaitz moztea ekarriko badute ere. Gurelur eta Gure Zuhaitzak elkarteek bertan behera uzteko eskatu dizuete, ingurumenaren ikuspegitik astakeria delakoan.
Ez dago beste erremediorik. Ez da posible bertan behera uztea. Hasieratik esan izan dugu ez dela gure proiektua. Gogoan dut maiatzeko osoko bilkuran Borja Izagirre burkideak osoko bilkuran azaldu zuela EH Bilduk ez zuela egoki ikusten proiektu hori eta beste aukera batzuk zeudela. Badakizue Nafarroako Gobernuak prestatu zuela proiektua, eta Enrique Maiak hitzarmen bat sinatu zuela gobernuarekin, zuhaitzen mozketak onartuz. Hauteskundeen ondotik, Ibarrolak proiektu hori lizitatu eta adjudikatu zuen. Momentu horretatik aurrera ez zegoen atzera egitetik. Guk proiektua diseinatuta, lizitatua eta adjudikatuta topatu genuen. Bertan behera utzita, Europakjo Next Generation funtseko lau milioi euro galduko genituzke, kaltetutako enpresei kalte ordainak eman beharko genizkieke eta prebarikazioan sartuko ginateke. Zer egin dezakegun? Ahalik eta gehien leundu egon daitezkeen ondorioak. Lorategi zerbitzuei eskatu diegu aztertzeko zein zuhaitz birlanda daitezkeen. 2024ko abendurako zuhaitz guztiak birlandatuta egongo direla bermatu dugu. Eta trafiko ondorioak nola konpondu aztertzen ari gara. Baina hori baino gehiago ezin dugu egin.
Elkarte memorialistiko gehienek Erorien Monumentua eraisteko eskatu dizuete. Zer eginen duzue?
Guk gure gidoiarekin jarraitu nahi dugu. Guk lehen urratsak egin genituen [2015eko legealdian]: desobiratzeak eta Rodezno konde zorigaiztokoaren plazaren izen aldaketa. Asmo berarekin segitzen dugu. Zerbait inportantea egin behar dugu. Bere garaian ideien lehiaketa nazioartekoa antolatu genuen. Oso ideia politak atera ziren. Zazpi aurreproiektu daude selekzionatuta. Eta horien artean aukera guztiak daude, birsignifikatzea eta eraispena barne, maila ezberdinetan. Orain egin behar dena da horrekin jarraitu eta jendeari ahotsa eman. Elkarte memorialista horiek proposatzen duten erabateko eraispena bada kontsentsu gehien lortzen duena, horrekin segituko dugu.
“Belosoko korridorea bertan behera utzita, enpresei kalte ordainak eman beharko genizkieke eta prebarikazioan eror gintezke”
Elkarte memorialista asko biktima elkarteak dira. Biktimek esateak birsignifikatzea ez dela posible ez du pisu berezirik?
Erorien Monumentua eta Asktasunaren plaza Iruñean oso toki berezi eta inportantea da. Horren aurrean jarrera oso ezberdinak egon daitezke. Zu eraispenaren alde egon zaitezke, ni dagoen moduan uztearen alde eta teknikariak birsignifikatzearen alde. Horregatik denon artean hitz egin behar dugu eta adostasun batera iritsi. Gainera, kontuan hartuta arazoa memorialistikoa ez ezik urbanistikoa ere badela.
Etxebizitza Plana legealdiaren ardatzetako bat izanen ei da. Zer planteatzen duzue?
Etxebizitza planean aurreikusten dugu 1200-1600 etxebizitza eraiki ahal izango direla datozen zortzi urteotan. Horietatik 800 alokairu sozialerako eta gazteentzako bideratu nahi ditugu. Gazte emantzipaziorako figura berezi bat sortu nahi dugu. Horretaz aparte Donapearen garapena hor dago. Hor 5.000 etxebizitza eraiki ahal izango dira, eta erdia babestuak izatea espero dugu. Horretaz gain lau milioira igoko dugu etxebizitzen zaharberritzerako emango diren diru laguntzak. Etxebizitzarena oso arazo larria da. Etxebizitzen presioa uneotan Iruñean maximo historikoan dago, jaisteko perspektibarik gabe. Datu ikaragarri bat: Iruñean emantzipatzeko batez-besteko adina 29,4 urtean dago. Horri irtenbide bat ematen lagundu behar dugu.
Sarasateren birgaitzea ere martxan jarri duzue. Zer eginen duzue?
Pena bat da une honetan nola dagoen. Trintxera moduko bat dago Alde Zaharra eta Zabalgunea banatzen dituena. Aukera handi bat da, arazo bat baino gehiago. Proiektua jada martxan dugu. Espero dugu urtarrilaren batean obrak hastea, eta 2026ko udaberrian amaitzea.
2024ko aurrekontuak onartu berri dituzue. Normala beharko luke, baina ezin atzendu azken hamarkadan oso aurrekontu gutxi onartu direla udaletxean.
Azken zortzi urteetan behin bakarrik atera dituzte kontuak aurrera, eta amarru eta gezurren bitartez egin zuten, pandemia garaian. Larrialdian laguntzeko erabaki zuen PSNk aurrekontuak aurrera ateratzen laguntzea, eta gero damutu ziren. Eskuinak isolatuta dagoela erakutsi du, eta isolamendu horretatik ez dakiela ateratzen. Guri dagokigu gauzak beste modu batean egin daitezkeela erakustea. Badakit aurrekontuak ez direla herritarrentzat oso gai maitatua, baina erakundeetan gaudenok badakigu ezinbestekoa dela, hil ala bizikoa.
Sanferminei dagokienez, txupinazoa jaurti gabe segituko duzu.
2015ekoa [kargu hartzea] neure txupinazoa izan zen. Abenduaren 28an, beste bat. Eta gainera bada pribilegio handi bat bota ahal izatea eta erabakitzea gehiago merezi duen beste norbaiten esku uztea.
“Erorien Monumentuan kontsentsu ahalik eta handiena behar da, arazoa memorialistikoa ez ezik urbanistikoa ere badelako”
Korrikan lekukoa Udaletxe plazan eramatea beste txupinazo bat izan al zen?
Korrikaren egunean hunkitzeko gaitasuna mantentzen dudala ikusi nuen. Eztarrian korapilo izugarria jarri zitzaidan. Gogoan nuen lehen korrika euskaltegian nengoela egin nuela, Artaxona aldean, nire anaia zenarekin. Urte gutxi batzuen buruan lekukoa Iruñean alkate moduan eramatera pasatzea oso berezia izan zen.
Sanferminetan barraka politikorik izanen al da?
Ez dakit horren inguruko eskaerarik ote dagoen. Sanferminetako espazioez asko eztabaidatzen da. Gauza guztietan bezala, azken hitza Sanferminetako Mahaitik aterako da. Sanferminen arima osatzen duten 100 elkarte biltzen dira mahaian. Hortik ateratzen dena guretzako biblia da.
Baina Herri Sanferminentzako gunerik izanen al da?
Erabakitzeke dago eta foro horretan erabakiko da.
Peñen federazioko presidente berri Rakel Arjolek dio zezenketen aurkakoa dela. Horren aitzinean zer?
Ez dakit zergatik, baina komunikabide guztiek galdetzen didate zezenketez. Beti erantzuten dut gauza bera, ez dudalako beste erantzunik, jakin arren horrek kontraesanak sortzen dizkidala. XXI. mendean, aisia animalien sufrimenduaren inguruan antolatzeak ez du tokirik. Hor i diodanean, zezenketen aldekoek egurra ematen didate. Baina aldi berean diot argi daukadala une honetan ezin ditugula sanferminak irudikatu zezenik gabe. Horrek nora garamatza? Gogoeta egitera. Zer egingo dugu sanferminekin? Oso argi dut eztabaida hori kalean egin behar dela, eta ez areto hauetan [udaletxean]. Erabaki hori ezin du alkate batek hartu.
Baina argi dago sanferminak birpentsatu behar ditugula.
Bai, zalantzarik gabe. Sanferminak ez dira duela 100 urtekoak. Sanferminak beti izan dira gizartearen isla. Artea bezala. Gizarteak eboluzionatzen duen heinean sanferminek eboluzionatu behar dute. Eta hori gertatzen denean, kalearen eboluzioari erantzun egokia eman beharko diote erakundeek.
Zer gertatuko da uztailaren zazpian Kuria karrikan? PSNrekin lotu duzuen akordioak une hori aipatzen du.
Ezer ez. Hala espero dut. Beti esaten dut Iruñean pertsona guztiek eduki behar dutela eskubidea kaletik ibiltzeko irainik jaso gabe. Zinegotziek ere bai. Sanferminetan ere bai. Kuria kalean ere bai.
Irakaslea zara. Zein nota jartzen diezu lehen 100 egunei?
Zerotik hamarrera, bederatzi bat jarriko nieke. Ez niri baina bai gure lan taldeei. Bederatzi bat nire taldeko zinegotziei. Baita Geroa Baikoei eta Kontigo Zurekinekoei ere.
Geroa Baikoek diote oso pragmatiko eta posibilista ari zaretela, Geroa Baikoak bazinate bezala.
Bai? Ez dakit nola hartu, baina dudarik gabe ezberdinak gara. Eta horretan datza meritua.
