Gaur orburuaz hitz egin dugu, hemen Nafarroako Erriberako barietate preziatua da, “baratzeko lorea” izenez ezagutzen dena.
Mendebaldeko mediterraneoko herrialdeetan jatorria duen landarea da, antzeko klima duten beste
eremu batzuetan sartzen joan dena. Barazki honen lehen laboreak Nafarroan, Al-Andalusen
garaikoak ziren.
Orburuak hotzarekin hazten dira, baina ez du hotz handirik egin behar, ezta bero gehiegi ere. Ur asko behar duen fruitua da, baina hezetasuna, gehiegi ez zaie gustatzen. Tuteran, landaketa abuztuaren hasieran egiten da. Bilketa, mailaka egiten da sei egunetik behin udazkenean eta zazpi edo zortzi egunetik behin udaberrian, martxoko bigarren agerraldian .
Koipeen digestioa errazten du, “zinarina” baitu, zapore mingotsaren zati bat ematen dion osagaia.
Horrela, gibel koipetsua garbitu, desintoxikatu eta arazteko eta gibel handitua tratatzeko barazki aproposa da. Likido eta toxinen atxikipena kentzen laguntzen duen elikagai diuretikoa da, eta, beraz, artritisa eta zirkulazio-arazoak bezalako gaixotasunak prebenitu ditzake.
Hain araztua den efektu hori, neurriz erabili behar da, edo gure organismoa ahulezia-egoerara eraman dezakegu, batez ere gorputz-egitura sendorik ez duten pertsonengan. Landare-jatorriko
produktuez bakarrik elikatzen diren pertsonek ere orburuaren kontsumoa neurtu egin beharko dute. Haurdunaldian, neurriz kontsumitzea gomendatzen da, eta edoskitzaroan batez ere hostoen pilulak
edo infusioak saihestea gomendatzen da.
Nola eta zein maiztasunez hartu orburuak?
Lehenengo gauza, beti sasoikoa. Kantitatea, osaeraren eta zauden moduaren araberakoa, esan dugunez. Pertsona sendoa ez bazara, landare-jatorriko elikagaiak bakarrik jaten badituzu dituzu, zein zure bizimodua sedentarioa bada, astean behin hartzea gomendatzen du Andrea Purroyk, udaberrirarako prestatzeko. Gainerakoentzat, astean 2 edo 3 aldiz, batez ere elikagai lehorrak kontsumitzen dituzten pertsonentzat, gantz gehiegi hartu dutenentzat eta gibel arazoak dituztenentzat edo oso gazia jaten dutenentzat eta likidoa kendu behar dutenentzat ere. Orburua kontsumitzerakoan, garbitzeko eta mozteko, komeni da eskularruak erabiltzea; horrela, eskuen azala ez da tindatzen edo belzten. Eta C bitaminaren oxidazioa saihesteko eta, horren ondorioz, orburua ez belzteko, limoi-zukua erabiltzea gomendatzen da. Zuritu ahala, limoiarekin uretan sartzen ditugu.
Prestatzeko moduak: erregosiak, frijituak, plantxan, lurrunetan edo labean. Zaporeaz eta energia-
efektuaz hobeto gozatzeko, ez egosi ur askorekin.
Hostoa aprobetxatzeko, salda bat prestatu dezakegu, gero zopetan erabiltzeko edo zerealak prestatzeko. Era berean, zereal edo proteina bati laguntzeko kozinatu, birrindu, iragazi eta saltsa bat egin dezakegu.
Errezetak
ORBURUAK PLANTXAN ONGARRIAREKIN
Osagaiak
4 orburu
Ongarria:
Gatza
Perrexil xehatua
Baratxuri xehatu 1
Limoi tanta batzuk
Kurkuma-pittin bat
Piperbeltz pixka bat
Linazi-olioa
Orburuak zuritu eta erditik moztu. Prestatu plantxan 10-15 minutuz, su ertain-altuan, estalita. Bitartean ongarria prestatzen dugu dena nahastuz, ur pixka batekin behar bada. Orburuak prest eta epel daudenean, ongarriarekin zerbitzatu.
MENESTRA ITSAS ESPAGETIAREKIN
Osagaiak:
Menestra:
Dozena erdi orburu (erditik moztuta)
2 azenario (xerratan)
Tipula fresko 1 (laurdenetan)
Azalore zati 1 (Zuhaitz txikietan moztuta )
2 koilarakada arto gozo
2 koilarakada oliba-olio
Verako piperrauts gorri koilarakada erdia.
Shoyu edo tamari
Itsas gatza
Algak:
30 g. itsasoko espagetia (30 minutuz bustita)
Shoyu edo tamari koilarakada bat
Koilarakada bat sagar zuku kontzentratua
Tipulina
Prestaketa:
Algaren ura botatzen dugu . kazola batean jarri eta estali bolumenaren erdia ur freskoarekin.
25 minutuz sukaldatu, erdi estalita. Denbora hori igaro ondoren, gehitu shoyua eta sagar-zuku
kontzentratua eta prestatu beste 2 minutuz. Kazola zabal batean ur-hondo bat eta lurrunetan prestatzeko tresna bat jarri (margarita). Jarri alkatxofak gainean gatz pixka batekin. Estali eta prestatu 10 minutuz. Orburuaren gainean azenarioa eta azalorea beste gatz pixka batekin jarri eta prestatu 7 minutu gehiago. Zartagin batean olioa berotzen dugu. Tipula gehitu gatz pixka batekin, 5 minutuz salteatu. Piperrautsa eta barazkiak pare bat minutuz erregosi. Gehitu shoyu tanta batzuk.
Zerbitzatu menestra itsasoko espagetiarekin eta tipulinarekin.
TEMPEH ETA ORBURU ERREGOSIAK
Udaberriko egun fresko baterako aproposa. Platera osatzeko, prestatutako zereal bat gehi
diezaiokegu, eta algarekin hautseztatu, edo gomasioa algekin gehitu.
Osagaiak:
Tempeh pakete 1 (karratuetan moztuta)
4 orburu
2 boniato (karratuetan)
Tipula 1 (karratu ertainetan)
Azenario handi 1 (ilargi erdi ertainak)
Piperbeltz beltz ehoa
Olioa
Gatza
Perrexil freskoa
Kuzu koilarakada bat (aukerakoa)
Prestaketa:
Jarri kazola bat sutan, bero dagoenean gehitu olio txorrotada bat eta tempeh-a. Salteatu minutu
batzuk gatz pixka batekin, apur bat urreztatu arte. Atera eta erreserbatu. Alkatxofak kanpoko hostoak kenduta garbitzen ditugu, eta bihotza xafla finetan zatitzen dugu. Tempeh-a egin dugun kazola berean, olio pixka bat eta tipula gatzarekin gehituko ditugu. 5 minutuz prestatzen dugu eta gainerako barazkiak gehitzen dizkiogu. 2-3 minutu igarota, urez estaliko dugu. Boniatoa biguna dagoenean, temphea sartuko dugu. Salda lodiagoa izan dadin, boniatoa zanpatu dezakezu sardexka batekin kazola barruan. Edo nahiago baduzu, zuku pixka bat erants diezaiokezu. Horretarako, bi hatz ur dituen edalontzi batean, kuzu koilarakada bat disolbatuko dugu. Ondo disolbatutakoan, kazolan sartuko dugu, eta beste 10 minutuz sukaldatuko dugu. Sua itzali aurretik, piperbeltz eho pixka bat gehituko dugu. Eta perrexil fresko xehatuarekin zerbitzatzen dugu.
Tempeh:
Bere propietateen artean, honako hauek aurkitzen ditugu:
Balio biologiko handiko proteina iturri ona da.
Oso digerigarria da hartziduran sortutako entzimei esker.
B taldeko bitaminetan aberatsa
E bitamina du, antioxidatzaile naturala.
Lakto-hartzidura-prozesu batetik igaro den produktua denez, oso onuragarria da gure hesteen
osasunerako.
Astearteko klaseak:
8: Japoniako sukaldaritza
15: Etxeko hartzigarriak
22: Udaberriko sukaldaritza
https://www.baratzamakrobiotika.com