Jesus M. Usunariz Garayoa Nafarroako Unibertsitateko Historia Modernoko irakaslea da Nafarroako Errege Artxiboan jarri duten Maleficium. Nafarroa eta sorgin ehiza (XIV-XVII mendeak) erakusketaren komisarioa. Europan bakarra den dokumentu multzo bat ezagutaraztea du helburu. XIV. mendean hasi ziren prozesu judizialez osatua dago eta fenomeno horrek XVII. mendera arte Nafarroako erresumako hainbat puntutan izan duen bilakaeraren lekuko da.
Erakusketa Ignacio Apeztegui Kultura zuzendari nagusiak eta komisarioak aurkeztu dute gaur. Azaldu dutenez, Nafarroako Errege Artxiboak sorgin ehizaren sorrerari eta bilakaerari buruzko Europako dokumentu multzo osoatuenetako bat biltzen du. Fenomeno horrek Nafarroako Erresuman izan zuen eragina eta haren zabaltasun kronologikoa islatzen duten prozesu judizial ugari kontserbatu izana da egun material horiek izatearen arrazoia. Horri esker, xehetasun handiz ezagutu daiteke garai luze batean gertaturikoa, XIV. mendearen hasieran antzemandako kasurik goiztiarrenetatik 1609ko Zugarramurdiko pasarte ezaguneraino.
Erakusketa
Erakusketa Muraria S.L. enpresak egindako muntaia baten bidez eskainiko da, eta dokumentazio esanguratsuenaren aukeraketa bat aurkeztuko dio publikoari, zenbait pasarteren laburpenekin, fenomeno horrek salatzaile, auzitegi eta biktimen gogoan izan zuen dimentsioa ulertzen laguntzeko, mendeetan Nafarroako gizartearen bizikidetza baldintzatu baitzuen.
Erakusketa bost multzotan banatuta dago. Lehenengoan, sorginaren figuraren asmakuntza eta fabrikazio prozesua azaltzen da, demonologia eta sineskeriaren aurkako tratatuen bidez. Bigarrenean, akusatuen errealitate sozialaren aurrean sorginekiko iruditeria kolektiboa inguratzen zuten estereotipoak zehazten dira. Hirugarrenak sorginkeria auzietan ulertu zituzten jurisdikzioak ditu ardatz. Laugarrenak ibilbide historiko bat egiten du Nafarroako Erresuman egiaztatutako jazarpen une nagusietatik, eta Europako mapa bat eskaintzen du, non egiazta daitekeen Espainian eragin txikiagoa izan zuela Europa erdialdeko beste herrialde batzuekin alderatuta. Azkenik, erakusketaren azken kapitulua Zugarramurdiko gertakari dramatikoei buruzkoa da.
Eskuizkribu originalak
Erakusketak 45 pieza ditu. Gehienak eskuz idatzitako jatorrizko dokumentuak dira, Nafarroako Errege Artxiboko eta Artxibo Nagusiko funtsetatik datozenak. Horietako batzuk balio handiko piezak dira, 1370eko prozesu judiziala kasu, erromantze gaskoieraz idatzia. Testu honek sorginkeriari buruzko iruditeria bat islatzen du, ordurako ezin hobeto taxutua, Europa mailako lehen kasuetako bat izanik.
Era berean, Inkisizioak fenomeno horri eman zion tratamendurako funtsezkoak izan ziren bi mugarrirekin lotutako dokumentuak erakusten dira. 1525eko sorginkeria gertaerak eta Zugarramurdiko kasuak dira, 1609 eta 1612 artekoak.