Hogeita zazpi urteko ibilbidean lehendabizikoz, gaur Euskalerria Irratian foru lehendakari bat elkarrizketatu dugu gure estudioetan: Uxue Barkos.
“Sindikatu horiek zergatik ez ziren kexatu PAI ezartzeko ingelesezko irakasleak kontratatu eta gaztelerazkoak baztertzen zituztenean? Egoera berdina da”.
Ehundik gora egun daramatzazue Gobernuan, eta mundua oraindik ez da mundua amaitu.
Ez dakit zuk halakorik espero zenuen, baina badago hori espero duenik Nafarroan. Eta ez da gertatu. Egunero argitzen du. Ez da besterik gertatu, nahiz eta dagoeneko lehen 100 egunetan aldaketa sakon batzuk egin ditugun.
Polemika zenbait badira: asteburuan suhiltzaile lanetan sumatu zaitugu, Lan Eskaintza Publikoaren kontura pizturiko sutea itzali nahian.
Azkenean gobernu bat zuzentzeak suhiltzaile lan pixka bat dakar. Batez ere batzuek gauzak desbideratu nahi dituztenean, are gehiago hauteskunde aurre-kanpaina batean gaudela. Horretan ari gara.
425 irakasle plaza proposatu dituzue, %70 euskaraz. Hori euskara ez dakitenentzat baztertzailea dela salatu dute UPNk, PSNk, PPk eta baita Izquierda-Ezkerrak ere.
Gertuko kideak ere ari dira kritika egiten, eta horrela izan behar du. Egoera politiko sendo bat adierazten du. Gobernuak bere lana egin behar du, nahiz eta Parlamentuan kideen kritikak jaso. Horretan gaude.
Lan Eskaintza Publiko hori oraingoz proposamen bat da, sindikatuen mahaira eramandakoa. Eta ikusi beharko dugu sindikatuek lehendabizi eta Parlamentuak gero zer esaten duten, eta kontuan hartuko dugu, nola ez.
Lan eskaintza honen proposamena erabat teknikoa da, eta teknikoek proposatuta. PAIren [ìngelesezko programaren] aurrera egiteak gazteleraz soilik dakiten irakasleen plazak bertan behera uzten ditu, eta momentu honetan eszedente bat dago. Nire galdera da orain hain kritika sutsuak egiten dituzten sindikatuek zergatik ez duten protesta egin azken hamar urteotan PAI ezartzeko ingelesa zekiten irakasleak kontratatu dituztenean, eta gazteleraz soilik zekitenak bazterrean utzi dituztenean. Lehen kontratazioa zen eta orain lan eskaintza publikoa, baina egoera berdina da, eta ez genuen kritika bakar bat ere entzun. Zentzu horretan, oso kritika artifizialak dira, oso polemika artifiziala.
Eta informazio hau behar bezala azaldu al duzue hasieratik?
Agian ez. Gobernuaren azalpenak ez ziren eman behar bakarrik mahaian, horretaz gain gizarteari, jendeari azalpenak eman behar zitzaizkion. Eta azalpen hori falta egin da.
Irudipena daukat eskuin politiko eta mediatikoak euskara, hizkuntza politika, borroka eremu moduan erabili nahi dutela Gobernuaren aurka. Horren aitzinean zer?
Zenbait gai eztabaida alderdikoian ez direla sartu behar oso gogor defendatu dut beti. Bere garaian, indarkeria edo biktimen gaia. Hezkuntzarekin gauza bera gertatzen da: gizarte serio batean ez da posible hezkuntza eztabaida alderdikoian sartzea. Badakigu nork egin nahi duen eztabaida politikoa eta hauteskunde aurre-kanpaina horren inguruan.
Gobernuaren lana da gauzak baretzea, gauzak aurrera ateratzea eta, irizpide teknikoak eskuartean ditugula, gauzak adostea.
“Erreforma fiskala elkartasunerako politika bat da, eta horrekin batera iruzur fiskalaren aurkako neurri garrantzitsuak hartuko dira”.
Akaso gobernuarentzat Lan Eskaintza Publikoaren auziak abantaila bat izan du: erabat isilarazi du zerga erreformari buruzko polemika.
Zergatik polemika? [barrez] Nik ulertzen dut, 30 urte eman baititugu politika fiskal thatcheristekin Europa osoan. Izan ere, azkenean alderdi sozialistek ere onartu baitute zergen jaitsiera albiste ona dela. Zergen jaitsiera berri ona da gizarteak halako neurri bat hartzeko aukera duenean, baina egungo egoera ez da hori.
Oposiziotik diote zuen erreforma fiskalak kalte handia eginen diela klase ertainei.
Momentu honetan erreforma fiskala elkartasunerako politika bat da, eta horrekin batera iruzur fiskalaren aurkako neurri garrantzitsuak hartu dira, eta hala ikusiko dugu aurrekontuak aurkezterakoan. Datu bat jarri nahi dut mahai gainean: 32.000 euroko soldata dutenek erreforma honekin 20 euro gehiago ordainduko dituzte urtean; eta 46.000 euroko soldata dutenek, 65. Horrek ez dauka gure poltsikoetan eragin handirik. Aldiz, Nafarroako Ogasunarentzat oso eragin garrantzitsua izanen da. Izan ere, gogoratu behar da 2014an PSNk eta UPNk onarturiko erreformak 103 milioi euroko galerak ekarri dituela.
Ezkerretik beste kritika bat egin dizuete: hidrokarburoen gaineko zerga ez da proportzionala. Denek berdin ordaintzen dute, bakoitzaren errenta aintzat hartu gabe.
Alderdi sozialistak bere agindupean dauden erkidego guztietan ezarri du. Une honetan gure lana da Foru Ogasuna sendotzea. Petrolioaren prezioaren jaitsiera lagungarria da halako neurri bat hartzeko. Eta gasolindegi batetik bestera dagoen prezioen arteko aldea zentimo batekoa baino handiagoa da.
“Atzera egiterik banu eta egoera baldintza berberetan errepikatuko balitz, Imanol Haranbururekin berdin jokatuko nuke”.
Esaten zuten aldaketaren aldeko indarrentzat kotoiaren froga izanen zela zerga erreforma. Nolakoa izan da erreforma adosteko prozesua?
Ez da erraza izan. Baina zaila ere ez da izan. Oso jolastoki berezian aritu gara, bi hilabete barru hauteskunde orokorrak izanen direlako. Agian politikoki ez zen unerik errazena, baina bai ordea egokiena, beharrezkoa zelako. Aurrera atera da. Agian osoko bilkuran zuzenketak izanen dira tramitazioan. Baina oso lan sendoa egin dugu adostasuna lortzeko lauon artean.
Oro har, nola daramatzazue desadostasunak? Izquierda-Ezkerra Parlamentuan zein Iruñeko Udalean dagoeneko behin baino gehiagotan lerratu da oposizioarekin.
Nik horri ez nioke beldurrik izanen. Egia da oso koalizio ezberdinak garela, baina gure izendatzaile komunik txikiena oso sakona da gobernu bat aurrera ateratzeko. Desberdintasunak aterako dira, eta legealdiaren bidean anitz ezberdintasun izanen dira dudarik gabe. Hiru hilabete hauetan izan dira batzuk. Politika arloan hori beharrezkoa da. Arazoa ez da zer gertatzen den baizik eta nola gainditzen dugun aurrera egiteko.
Orain arteko tirabirarik handienak Imanol Haranbururen kargugabetzearen kontura eduki dituzue. Itxi al dira zauriak?
Nik uste dut baietz. Gobernuak erabaki bat hartu zuen. Gobernua babesten duten alderdi batzuek ez zuten ongi ikusi. Mahai gainean jarri genuen arazoa. Bilera egin genuen. Eta akordio batera iritsi ginen.
Denboran atzera egiterik bazenu, berdin jokatuko zenuke?
Baldintza berdinetan, bai.
“Hezkuntzan, Osasunan eta auzi sozialetan ez da murrizketarik izanen aurrekontuetan”.
Aldaketaren aldeko indarrentzako hurrengo erronka, aurrekontuak adostea. Noiz aurkeztuko dituzue?
Espero dut aste honen amaieran edo hurrengoaren hasieran aurkeztea. Hemen ere bilerak dira nagusi, lehenik eta behin Gobernua babesten duten alderdiekin. Eta hor lana biderkatu egiten da. Baina urtarrilean aurrekontuak onartuta edukitzea espero dut, azken hiru urteetan lehendabiziko aldiz, UPNk luzatu egiten baitzituen.
PSNren eta UPNren zerga erreformaren kontura, Foru Ogasunak 103 milioi gutxiago jasoko ditu. Horrek aurrekontuak zamatuko ditu.
Ez bakarrik horrek. Defizita lau puntutan murriztu behar dugula-eta, 75 milioi gutxiago edukiko ditugu. Hitzarmenaren kontura Estatuak aurten bere zenbakiak egin eta gero 40 milioi gehiago eskatzen dizkigu. Egoera ez da batere erraza.
Eta gastu muga, sabaia, errespetatuko duzuela esan duzue.
Bai.
Orduan, murrizketak eginen dituzue?
Ez. Politikak badu zeresanik halakoetan: Hezkuntzan, Osasungintzan eta eskubide sozialen departamentuan ez da murrizketarik izanen. Non eginen dugun ahalegina: bada planifikazioa behar duten departamentuetan. Azken urteotan ez baitugu ez aurrekonturik ezta planifikaziorik izan. Hortik birbideratu dugu bidea beste gauza batzuetara.
Gobernuaren lana ere bada kanpora ateratzea eta aukerak aurkitzea, eta horien artean finatzazioa. Beste erakundeetara begira, Europara, adibidez. Baina baita sektore pribatura begira ere. Eta gauza izanen gara 2016an gauzak mugitzeko berrikuntzaren munduan, ikerketaren munduan, azpiegituren munduan, zenbait proiektu estrategikoren inguruan. Aurrekontuek gure behar sozialak bermatu behar dituzte. Eta gainontzekoetan jakin behar dugu bestelakoetara begiratzen.
Zehazki zein departamentutan eginen dituzue murrizketak?
Hezkuntza, Osasuna eta gastu sozialak ez diren guztietan. Baina ez dira murrizketak. Une honetan ez dugu horrenbeste diru beharko hor.
“Euskararen Legea aldatu gabe badago euskaldunen eskubideetan aurrera egiterik”.
Euskarabidea ez dago departamentu horietan.
Baina partida berri bat aurkitu dugu. Departamentu batzuetatik eta besteetatik gauzak mugitzen lortu dugu diru hori. Dena berria da, orain arte hor ez baitzegoen dirurik.
Euskaltegiek laguntzak izanen dituzte?
Nola ez! 2015eko laguntzak atera ditugu jada. Eta datorren urterako bidea irekiko dugu. Nahi genukeen neurrian? Agian ez, baina bidea irekita dago, eta legealdiaren helburua izanen da Administrazioaren babesa eta laguntza berreskuratzea.
Eta euskarazko komunikabideen laguntzekin zer gertatuko da?
Gainontzeko komunikabideen erlazio modu berberak izanen dituzte.
Aintzat hartu gabe hizkuntza gutxitu batean aritzen direla?
Politikoki berberak. Zer esan nahi du horrek? Ez dela izanen zigorrik euskaraz aritzen diren komunikabideentzat.
Eta abantailarik?
Hizkuntzak behar dituenak.
Abenduaren 16an, euskararen legearen urteurrena. Aldaketarik prestatzen ari al zarete?
Erreglamendua prestatzen ari gara. Ez dakit zehazki nola. Ez naiz ausartzen zerbait zehatza esatera. Une honetan, erreglamenduaren aldaketa da Gobernuaren lana eta horretan ari gara.
Arautegiaz harago, legea bera aldatzeko asmorik?
Hor Parlamentuaren erabakiaren zain geratuko gara. Gure ustez, halako legeak aldatzeko Parlamentuaren gehiengoak hitz egin beharko du.
Ba al dago euskaldunen hizkuntza eskubideen aitortzan aurrera egiterik lege hori aldatu gabe?
Noski baietz. Ikusi dugu azken erreforma txiki horien eskutik posible dela.
Euskararen Legearen araberako eremu ez euskaldunean D eredua eskaini ahal izateko aurrerapausoak emanen dituzue?
Momentu honetan gure lana da erreglamenduari aurre egitea. Horrek behartzen gaitu gure lehentasunetan. Hortik aurrera, horrek jasoko du bere laguntza. Hango herritarrei eman behar diegun aukera da.
“Madrilen, datorrena oso legealdi zaila izanen da eskubide historikoak eta bestelakoak defendatzen ditugunontzat”.
Abenduaren 20an, Senaturako hautagaitza bateratua izanen da, ez ordea Kongresurako. Zergatik?
Azkenean erabaki politiko bat izan da. Kongresua alderdien kamera da. Eta Senatua, aldiz, lurralde antolaketari loturiko ganbera da. Eta horretan oinarritu zen alderdien arteko akordioa. Nafarroan oso momentu politiko berezi bat bizitzen ari gara. Aukera eder bat da Senaturako egin dugun ahalegina.
CISen arabera, Estatuan bipartidismoa gora egiten ari da. Zer espero duzu?
Ez naiz batere baikorra. Datorren legealdian gauzak zailak izanen dira eskubide historikoak defendatzeko, hainbeste jarrera politiko defendatzeko.
Ez duzu aldaketarik espero?
Bipartidismoaren aldaketa horretan bipartidismoaren beste fotokopia bat agertu zaigu: besteak beste, Ciudadanos. PPren eta PSOEren ezaugarririk atzerakoienak hartu ditu.
Rajoyk dio irabazten badu laugarren xedapen iragankorra kenduko duela.
Gauza bera hitz eman zuen duela lau urte. Nik beti esaten dut hauteskundeen aurreko klasiko bat dela. Agian oraingoan hori ikusiko dugu. Baina azkenean Nafarroaren subjektu politikoaren errealitatea ez du halako erreforma batek bertan behera utziko.
Urkullurekin bildu, ETBren seinalea zabaldu… Esparzaren arabera, zure Gobernuak keinu identitarioak egiten ditu, besterik ez.
Eta Aragoiko zein Akitaniako presidenteekin bildu naiz. Oso harreman onak izaten ari gara Nafarroaren garapenerako. Ulertzen dut UPNren kritikak bide jakin batetik egin nahi izatea, eta saiatu behar dute hori mantentzen. Zer da identitarioa? Euskalerria Irratiaren auzia normaltasunera eramatea? ETB Nafarroan ikustea Aragoin, Kantabrian edo Errioxan bezala? Urkullu lehendakariarekin proiektu estrategikoak aurrera eramatea? Euskararen aldeko neurriak hartzea? Hori guztia identitarioa bada bai, hau gobernu identitarioa da, identitarioa behar sozialekin, enplegua sortzeko aukerak bilatzearekin, gure zerbitzu sozialak eta ongizate estatua indartzearekin.
“Mikel Zabalzaren omenaldira joanen naiz”.
Gobernuari kritika egiteko erabiltzen ari diren beste gai bat, biktimarena, batzuetan omenaldietara joateagatik eta beste batzuetan ez joateagatik.
Gonbidatu gaituzten omenaldietara joan gara eta joango gara. Gonbidatzen ez gaituzten omenaldi pribatuetara ez gara joango. Pribatuak dira, ez ofizialak, eta errespetu handiz hartu behar da.
Azaroaren 21ean Mikel Zabalzari omenaldia eginen diote. Eta antolatzaileek diote gonbidatu zaituztela. Joanen zara?
Bai. Arazo bat badut, baina han izanen naiz. Espresuki gustatuko litzaidake. UPNk gehienbat, baina baita PPk ere, galdetzen digute ea beharrezkoa den laguntza emanen dugun argitu gabe dauden atentatuak argitzen. Eta erantzuna da baietz, besteak beste, Mikel Zabalzaren kasuan.
Bizikidetzaren alor honetan, zer egin daiteke legealdi honetan?
Gauzak baretu, hitz egin, konpartimentu estankoak apurtu. Elkarrizketan saiatu behar dugu.
Oposiziotik diote Espainiako Polizia eta Guardia Zibila baztertzen ari direla Bilduren mendeko udaletatik, Gobernuaren laguntzaz.
Lehenik eta behin gogoratu behar Nafarroak badaukala polizia integral bat izateko aukera. Aukera diot ez dudalako uste azken 40 urteotan inork saiakera sakonik egin duenik, gobernutik. Gure helburua da transferentzia horietan aurrera egitea, eta gure ustez Foruzaingoak izan behar du Nafarroako polizia integrala. Eta horrek esan nahi du beste poliziek atzera egin behar dutela. Hori idatzita dago, eta ikusi dugu Euskal Autonomia Erkidegoan eta Katalunian. Hor daukagu gauzak efikaziaz eta normaltasunez egiteko bide bat. Bestalde, udalen kontuaz, gogoratu nahi dut pasa den legealdian PSNk proposaturiko Poliziaren Legearen artikulu batek espresuki aipatzen duela udaltzainek Foru Poliziarengana jo behar dutela.
