Nafarroako memoria historikoaren elkarteek 1936ko uztaileko kolpe militarraren ondoren Iruñeko kale-izendegian izan ziren Atxiloketa Zentroei buruzko Memoriala irudikatzeko hautatutako proiektua ezagutu dute, Nafarroako Memoriaren Institutuak bultzatua.
1936ko atxilotze-zentroei buruzko Memoriala Arrieta eta Aralar kaleek bat egiten duten tokian kokatuko da, Zezen Plazaren eta Eskolapioen ikastetxearen (Gerrako Batzorde Karlistaren kuartel nagusia) parean, eta Salestarren ikastetxe zaharretik (Falangeko zentroa) eta desagertutako 'La Perrera' udal-gordailutik gertu. Horiek guztiak 1936ko kolpe militarretik aurrera gatibutza-gune esanguratsuenetako batzuk dira.
Nafarroako Gobernuak jakitera eman duenez, esku-hartze artistiko-memorialista harri-bloke multzo bat da, Iruñean errepublikarrak atxilotzeko egon ziren zentroak gogorarazten dituena; gune horiek erauzi zituzten, arroan edo Nafarroako gainerako lurraldean sakabanatutako hobi ugaritan modu basatian erailak izateko. Lurperatze klandestinoko leku horietatik oroimenerako lurra ekarriko da, elkarte eta senideen eskutik, biktima errepublikarren memoria eratzeko.
Ekitaldian, Ana Ollo Herritarrekiko Harremanetarako kontseilariarekin batera, Bakearen, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen zuzendari nagusi Martín Zabalza, Nafarroako Memoriaren Institutuko zuzendari Josemi Gastón, Dokumentazio Zentroko arduradun César Layana eta proposamen artistikoaren egile Alberto Odériz iruindarra izan dira.
Memorialak etorkizunari ere begiratzen dio, topaleku gisa, "agora txiki" bat eskaintzeko Alberto Oderizen hitzetan. Oroimena belaunaldiz belaunaldi transmititzeko gune bat izango da, Eskola Memoriaduna programaren esparruan, iraganeko erro politiko eta sozialeko indarkeriari buruz hausnartzeko, 36ko kolpe militarra babestu zutenek gauzatutakoa, errepublikaren legezkotasuna defendatzen zuenarengan; baita gizarte demokratikoago, bidezkoago, bidezkoago, solidarioago eta aniztasunarekiko begirunetsuago baten defentsan ere.
Ana Ollo kontseilariak iragarri duenez, "1936ko atxilotze zentroen Memoriala Nafarroako Memoria Historikoaren Leku gisa proposatuko da, lehendik dauden beste batzuekin bat eginez, hala nola Iruñeko Probintzia Espetxea edo San Kristobal gotorlekutik abiatzen den GR225 bidezidorra, Botelitxoen hilerria inguratu ondoren 1938ko maiatzeko ihesaldi handia gogorarazten duena".
Memorialaren proiektuarekin batera, atxiloketa- eta gatibutasun-guneei buruzko txosten bat egin da, Nafarroako Memoriaren Institutuak Nafarroako Memoria Historikoaren Dokumentu Funtsari eskatu ziona. Bertan, 1936tik 1945era Iruñean izan ziren gatibutasun-espazioak zehazten dira, tipologia zabal batetik abiatuta: polizia-etxeak eta kuartelak, espetxe-unibertsoa, kontzentrazio-unibertsoa eta bat-bateko atxilotze-zentroak; guztira, hogei inguru.
Oroimenezko ibilbide oso bat Nafarroako hiriburuan zehar. Beste batzuk bezala, memoriako espazioen sare batean sartuko da, eta bertan lanean ari dira erregimen errepublikarrari atxikitako herritarren gatibutasunaren garrantzia ezagutzeko edo sakontzeko.
Atxiloketa-zentro horietako bakoitzari buruzko informazioa geolokalizatu egingo da, eta herritarrei hainbat euskarriren bidez eskainiko zaie. Elkarteek iradoki duten bezala, hiriburutik kanpoko beste atxiloketa-leku batzuetara zabalduko da informazio hori, eta, horrela, frankismoaren lehen hamarkadan errepublikaren gatibutasunaren Nafarroako mapa osatuko da.
