Aitor Etxarte: "Ekitatea da Nafarroako hezkuntza sistemak duen arazorik handiena"

Euskalerria Irratia 2015ko aza. 10a, 11:14

> "Hezkuntza sistemak gaitz asko ditu, eta horietako bat, curriculum bakarrarekin lan egiten duela. Ematen du ikasle tipo baten kalkoan egiten dugula egiten dugun guztia"

> "Eztabaida ez da PAI bai edo PAI ez, baizik eta zer egin hizkuntzekin Nafarroako hezkuntza sisteman"

Nafarroako Eskola Kontseiluko presidente Aitor Etxarte elkarriketatu du Pello Argiñarena kazetariak, hezkuntza sistemaren zirrikituak arakatu asmotan.

Barrutik lan eginda aldatu daitezke gauzak?

Ez dakit barrutik edo kanpotik zer den. Beti gaude barruan. Eta hori ez badugu sinesten, ematen du boterea beti gugandik urruti dagoen gauza bat dela. Hori dugun analisirik okerrenetarikoa da, gu gara-ere botera. Nonahi gaudelarik, hor sortu ditzakegulako aliantzak eta adostasunak, beste hainbat pertsona eta kolektiboekin ideia interesgarriak aurrera eramateko.

Zer da Nafarroako Eskola Kontseilua?

Bazen Junta Superior de Educacion, XIX. Mendetik datorrena, eta, garai batean, kontrakoa pentsatzen badugu ere, Nafarroan ere egon dira ilustratuak eta benefaktoreak izan diren pertsona aberats eta esanguratsuak. Horietariko askok pentsatu zuten, bere garaian, orain 100 urte baino gehiago, Nafarroak behar zituela lehenengo eskolak emateko estruktura bat, eta nafarrak ziren neska-mutilak alfabetatu. Horretatik sortu zen Junta Superior. Ordutik hona, gora behera historiko askorekin, hori izan da.

Bi funtzio ditu: bata, tempo legalekin lotuta; hau da Nafar Gobernuak Hezkuntza alorrean sortu nahi dituen legeak eta beste aztertu, informatu eta iritzia ematea.

Bigarren lana da Hezkuntzaren inguruan dauden ikerketa, esperientzi onak… horien zabalpen interesgarria egitea; horretan oso eragile aktiboa izan daiteke hemendik aurrera.

Erabakiak hartu ditzake?

Ez, erabakiak hartzen ditu, batetik, Parlamentuak; eta, bestetik, noski, Hezkuntza Departamenduak. Gure lanak bestelako tempo bat du. Kontseiluari ez dagokio irakasle kopuru zehatz bat jartzea edo ez jartzea; edo ikastetxe horiek behar dituen lotura teknologikoak egokitzea… hori ez dagokigu guri.

Gure lana da prospekzioak egitea, aurreikustea zer behar duen hezkuntza sistemak eta ebaluatu zer den orain egiten ari dena.

Nork osatzen du kontseilua?

Iritziak eta iritziak dira, baina, funtsean, hezkuntzarekin lotura duten eragile ia guztiek badute hor tokia. Bada administrazioaren ordezkaritza, baita irakasleen sindikatuena edo ikastetxe kontzertatu eta pribatuen jabeen ordezkaritza, baina, baita ere, udal eta udalerrien federazioa eta unibertsitatea. Era guztietako eragileak daude hor nolabait ordezkatuak. Osotara, 30 bat pertsona.

Sar gaitezen irakaskuntzaren mundua aztertzera. Eskolen maila. Zenbaterainokoa da kalitatea?

Nafarroaren irakaskuntza maila alderatzen badugu orain arte alderatzeko erabili diren irizpideekin, esango nuke Espainiako erresumaren mailan oso goian gaudela, oso goian. Hor ez dago zalantzarik. Edozein erkidegotik inbidiaz begiratzen dute beti Nafarroaren egoera.

Bigarrena: kontua da norekin alderatu behar dugun gure kalitatearen maila. Gure maila askoz gehiago alderatu behar dugula, demagun, Europan gure maila sozioekonomikoa duten gainontzeko herriekin, eta, hor, egia da asko dugula hobetzeko.

Foru komunitateko irakaskuntzaren ahulguneak eta indarguneak. Lehenik eta behin, zeintzuk dira indarguneak?

Oso komunitate aktiboa da gurea, hezkuntza mundukoa. Nik ez daukat zalantzarik, gertatzen dena da ez dela bisibilizatzen. Hor bada departamenduak urtero ateratzen duen deialdi bat, esperientzien berrikuntzak jasotzen dituena: aurkezten duten beren burua ikastetxe guztietako ikasle taldeek, eta talde horiek egiten dutena da proiektuak garatu. Sekulako ondasun profesionala dago. Nafarroan egiten diren proposamen interesgarrienak handik pasatzen dira, baina inork ez daki hori gertatzen ari denik.

Hemen bada arazo bat: indarguneak direnak batzuetan badirela ahalguneak. Bisibilizatzen ez diren neurrian oso prozesu antzuak dira. Irakasle horiek formatuagoak bukatzen dute proiektuak amaitu ondoren, baina horrek ez du beharrezko traslazioa.

Ahulguneak?

Nafarroako gizartea oso zatikatuta dago; badira alde sozioekonomiko eta kultural oso handiak Nafarroako gizartean, badago sektore bat oso ahula dena, bai sozioekonomikoki eta bai kulturalki, eta ez bakarrik migratzaile fenomenoekin lotuta daudenak, baita ere bertako autoktonoa den populazioaren baitan badago sektore bat, oso zabala, krisialdi ekonomiko  eta kulturalaren eraginez oso egoera ahulean dagoena. Ekitatea da Nafarroako Hezkuntza sistemak duen arazorik handiena.

Ebaluazioei dagokionez, nola ebaluatzen da kalitatea. Zein sistema erabiltzen da?

Hasteko, nik esango nuke oso gutxi ebaluatzen dela. Ebaluazioak funtsezko elementua izan behar du edozein hobekuntza prozesuan, baita irakaskuntzan ere. Baina, hemen, irakasleak ez dira ebaluatzen, zuzendaritza taldeak ez dira ebaluatzen, inguruarekiko ikastetxe batek duen lotura ez da ebaluatzen, hezkuntza politikak ez dira ebaluatzen... Ebaluatzen diren bakarrak dira ikasleak, eta ikasleengan bakarrik gaitasun zehatz batzuk. Agian, esanguratsuak izan daitezkeenak, baina, bakarrik horietan finkatzen denean atentzioa, horrek sortzen du perbertsio bat. Hezkuntza sistemak ematen du bakarrik ebaluatzen diren gaitasun  horien atzetik egin behar dituela hobekuntzak, eta esplizituko ebaluatzen ez diren horien atzetik ez dagoena ez dela existitzen curriculumetan.

Arazo larriak dituzten haurrak sare arruntean integratzea. Nola ikusten duzu?

Joera hori izango da. Garai batean, bazirudien aniztasunaren lanketa beti antolaketari begira suposatzen zuela bereiztea, baita ere fisikoki, eta bestelako gaitasunak, bestelako inteligentziak, zituzten haurrak bereizi egiten ziren besteengandik. Horrek oraindik horretan jarraitzen du, zoritxarrez, baina gero eta gehiago eskolaratze arruntaren alde egiten dugu.

Ezin dugu ahaztu gure hezkuntza sistemak gaitz asko dituela, eta horietako bat curriculum bakarrarekin lan egiten duela. Ematen du ikasle tipo baten kalkoan egiten dugula egiten dugun guztia, eta ikasle tipo hori ez da existitzen. Zailtasun handia izan dugu beti bakoitzari bere curriculuma egokitzeko, baina ez bakarrik arazoak dauzkaten haurrengan, baita ere bikaintasuna duten haur horiengan.

Adierazi izan duzu 0-6 urteko adin tarte hori ez dela garatu behar bezala.

Guztiz abandonatuta dago, bai legalki, bai instituzionalki. Nafarroan, esperientzia bikainak daude, baina ez dute errekonozimendurik eta hedapenik eduki. Baina garbi dagoena da hezkuntza sistema ekitatibo bat lortu nahi badugu tramo hori ezinbestekoa dela unibertsalizatzeko, sistema publikoak bere gain hartu behar duela.

Kezka azaldu duzu landa eremuetako eskola txikien inguruan.

Bai, beti ahaztuak dira, eta asko dira, eta komunitatean eraginkortasun izugarria dute. Oso praktika onak daude Nafarroan nekazal eremuko eskoletan.

Zientzia eta teknologia, bi ikasgai horiei toki eskasa ematen zaiela esan izan duzu.

Absolutuki. Gure curriculumak dira hizkuntza curriculum hutsak. Hori oso larria da. Hizkuntzetan gaitasunak eskuratzea interesgarria da. Garbi dagoena da hizkuntzak modu masiboan eta modu oso akritikoan curriculumean sartu diren bitartean, atera direla arteak, filosofia eta zientziak.

Zein da zure iritzia irakasleagoaren kalitateaz?

Nik esango nuke ditugula ditugunak. Nik esango nuke ikasle hoberenek izan behar dutela irakasle. Askoz sistema exijenteagoa jarri behar dugu magisteritza eta antzekoetan sartu aurretik, eta, lizentziatura bukatu aurretik, askoz sistema exijenteagoa garatu beharko litzateke ziurtatzeko bakarrik exijenteenak sartzen direla sisteman. Hor hanka bat oso ezinbestekoa: ebaluazioa.

Behin barruan daudela, formazio handiagoa beharko litzateke?

Adibidez, garatzen ez diren gaitasunen artean bada hor gaitasun estrategikoa. Irakasleek jakin behar dute 0 minututik lan taldeetan modu eraginkorrean aritzen. Trebatu egin behar dira horretan irakasleak.

Azpiegiturei dagokienez?

Bai, hobetu egin behar da eta asko, gainera. Oso eredu zaharkituekin ari gara. Oso zaharkitua da zeren jarraitzen dugu pentsatzen gunea dela gela eta gelaren inguruan dagoela dena. Espazioak birpentsatu behar dira, erabat.

Horrekin batera, sare publikoan daude hutsune eta gabezia asko bideratu behar dira. Plan estrategiko asko egin dira aurreko legealdietan, eta ez da bat bera ere bete. Eta gaur egungo errealitatea da eskola asko oso egoera onean daudela, baina ikastetxe publiko asko oso egoera txarrean daudela.

Azken urteetako aldarrikapen zenbait gogora ekarriko dizkizut. Murrizketak, esaterako. Horrek zein eragin izan du?

Handia, izugarria; azken finean, irakasleen lan baldintzak okerrera moldatu dira, lan ordu gehiago eskatu zaizkie, eta argi dagoena da denak duela muga. Muga horretatik aurrera, arazoak dira sortzen direnak. Neurri diferenteak, eta batzuk besteek baino askoz eragin okerragoa izan dute, dudarik gabe; ordu lektiboak gehitzearena niretzat da okerrenetarikoa.

Eta gero ere ratioa.

Ratio beti alderatu behar da beste faktore batzuekin. Ez da gauza bera ratio altu bat eduki nahiko egoera sozioekonomiko eta kultural homogeneoa duen ikastetxe batean edo oso puntako egoera duen ikastetxe batean.

Zein kritika egiten diozu LOMCE legeari?

Ez du ezer salbatzerik. Okerrena da, panorama horren aurrean, estatuko eskola kontseiluen bileran eskola kontseilari berriak aipatu zuela bidea beti dela elkarrizketatzearena eta adostearena.

Autonomia handiagoa beharko lukete eskolek?

Bai eta ez. Errealitatea da irakaskuntzan askotan hartzen duguna baino askoz autonomia handiagoa dugula eta askotan ez dugu hartzen gure esku dagoena. Hor nahiko eztabaida konplikatua dago. Oso garbi dut askoz autonomia handiagoa eduki behar dutela alor askotan, baina jakinda hori eginda bestelako arazoak sortuko direla.

Zertan gelditu da PAI?

Egin da ezinbestekoa zen zerbait: pausa bat egin. Hau horrela ulertu behar da. Lehenik eta behin, nik uste eztabaida ez dela PAIrena, bestelakoa da. Nola ziurtatzen dugu Nafarroako hezkuntza sisteman dauden neska-mutilengan atzerriko hizkuntzetan gaitasun egokia? Jende guztiak baloratzen dugu oso modu baikorrean atzerriko hizkuntzen inguruan dagoen kezka eta interesa, hori oso elementu positiboa da. Hori kontestualizatu egin behar da, eta esan: Zein gaitasun garatu behar ditugu gaztelaniaz? Zein euskaraz? Zein harremanean jarriko ditugu hiru hizkuntzak? Lerroburuetara jotzen dugunean, askotan errealitatea desitxuratzen dugu. Eztabaida ez da PAI bai edo PAI ez, baizik eta zer egin hizkuntzekin Nafarroako hezkuntza sisteman.

Beste zutabe nagusi bat: hezkuntza publikoa eta pribatua. Gehiegi laguntzen zaie kontzertatuei?

Nik esango nuke desorekatua dela. Lehenik eta behin, esan behar da kontzertatuaren baitan oso errealitate diferentak sartzen ditugula zaku berean. Badira ikastetxe kontzertatu batzuk oso inplikatuta daudenak beren inguruan, zentzurik emankorrenean; badira baita ere kontzertatuak kontsideratzen diren ikastolak; eta bestelako ikastetxeak. Eztabaida konplexua da.

Bigarrena: garbi dagoena da gehien pairatu duena krisia izan dela irakaskuntza publikoa. Eta horrek esan nahi du irakaskuntza publikora doan sektore konkretu batek problema oso handiak dituela gehituak azken urte hauetan. Administrazio publikoak ziurtatu behar du, gauza guztien gainetik, gutxieneko ekitate bat egon behar dela, eta horrek esan nahi du inbertsio diskriminatiboak, zentzurik positiboenean, egin behar dituela egora horrek gainditzeko. Ez badu egiten arazoa larritu egiten da.

EUSKALERRIA IRRATIAzale hori:

FM 98.3ko zein euskalerriairratia.eus webguneko edukiak musu truk entzun, irakur eta ikus ditzakezu.

Zuretzako eskari bat dugu: posible baduzu, lagun gaitzazu gero eta eduki gehiago eta hobeak sortzen, Iruñerriko euskaldun ororen eskura jartzeko.

Izan ere, zenbat eta komunitate handiagoa, orduan eta proiektu komunikatibo eraginkorragoa.


Bazkidetu zaitez!