“GIBari aurre egiteko ezinbestekoa da sexu heziketa ezartzea”

Kattalin Barber

Konpromisoak hartu, eta aldarrikapen eta eskaerak egiteko aprobetxatu zuten atzoko eguna hiesaren inguruan lanean ari diren elkarteek. Hiesaren Aurkako Nazioarteko Eguna izan zen, hain zuzen ere, hilaren 1ekoa. Sareko lehendakaria da Julia Munarriz (Iruñea, 1955). Nafarroako Hiesaren Aurkako Batzordea ere badago herrialdean. Taldeok elkarlanean aritzen dira anitzetan, eta bien izenean mintzatu da Munarriz.

Hiru hamarkada baino gehiago igaro dira jada hiesaren lehen kasuak detektatu zirenetik. Nolakoa da gaur egungo egoera herrialdean?

Urte horietan oso gogorra izan zen dena, egia esan. GIB positiboaren diagnostikoa jasotzea ia-ia heriotzaren sinonimoa zen hasierako urte haietan. Gainera, tratamenduak oso kaltegarriak ziren, eta ez zuten pertsonen bizimodua hobetzea lortzen. Baina nabarmentzekoa da 30 urte hauetan zientziak ikaragarri egin duela aurrera. Egun, birusa izanda, pertsona bakoitzaren karga birala desagerrarazten saiatzen dira tratamendu egokien bidez. Dagoeneko ez dugu hitz egiten hiesari buruz, baizik eta giza immuno-eskasiaren birusaren infekzioari buruz, hain zuzen ere. Horretan jarri behar dugu arreta, gure ustez.

Azken urteotan, halere, gora egin du diagnostikoen kopuruak. Zergatik?

Zientzian aurrerapauso handiak egon dira, baina gizartean, aldiz, ez. Hainbat faktore daude hori azaltzeko. Oraindik ere batere egokiak ez diren ideiak ditugu gaixotasunari buruz. Tabuak eta aurreiritziak saihestu behar ditugu. Adibidez, uste dugu arrisku taldeak daudela, oraindik ere, eta ez da horrela; arrisku praktikak daude, eta hori nabarmendu behar dugu. Gainera, kasu gehienetan, birusa ez da hilgarria eta, hortaz, prebentzio neurriak hartzeko garaian lasaikeria da nagusi. Erlaxatu gara. Gazteen belaunaldi berriak ia ez du inoiz entzun GIBari buruz deus. Eta arriskutsua da hori.

Zer-nolako datuak ditugu Nafarroan?

2000. urteko datuetara itzuli gara. Batez beste, 40-45 diagnostiko berri inguru daude, urtean; hau da, ia astean behin pertsona bat kutsatzen da. Erabat kezkatzen gaitu egoera horrek. Hortaz, Nafarroako Gobernuak onartu berri duen sexu eta ugaltze osasunari buruzko foru dekretua lehenbailehen ezartzea eskatzen dugu. Beharrezkoa da belaunaldi berriek ezagutza izatea gaitzari buruz, eta prebentzio kanpainak egitea, aldi berean. Argi dago zabaldu behar dugun mezua zein den: ez da garrantzitsua norekin izaten dituzun sexu harremanak, baizik eta nola egiten duzun. Gainera, GIB birusarekin bizi diren pertsonen %40k ez dakite birusa dutenik. Inork ez gaitu abisatuko. Ezta behar ere. Pertsona bakoitzak arduratsu jokatu behar du bere osasunarekin. Hori da kontua.

Gazteen artean ere kezkagarriak dira datuak?

Bai, erabat. Azken bost urteotan, adibidez, asko izan dira 25 eta 34 urte bitarteko pertsonen arteko diagnostiko berriak. Denera, 70 kasu egon dira. 15 eta 24 urte bitartean, berriz, 33 kasu. Oso kezkagarria da 15 urteko gazte bat seropositibo izatea. Kontua da gazte askorentzat ez dela arazoa babesik gabe izatea sexua. Infekzioa bazter uzten ahal da, baina ez ditugu hori egiteko neurriak hartzen. Helburu hori ez lortzea, beraz, ikaragarria da; ikaragarria da neurriak ez hartzea.

Beste arazo bat dugu adineko jendearekin. Askok 30 urte daramatzate tratamenduak jasotzen, eta ez dakigu zeintzuk izanen diren tratamendu horien ondorioak. Badakigu zahartze goiztiarra eragiten dutela, baina ez gehiagorik.

Gazteen artean gaitzari buruzko informazioa falta dela uste duzu zuk?

Desinformazioa da nagusi. Jada ez da esaten GIBa birus larria dela, badirudi katarro batekin alderatzen dela. Uste dugu erakunde publikoek erantzukizun handia dutela, batez ere, hezkuntza mailan. Nafarroan, 1997. urtetik ez dira egiten informazio kanpainak. Bakarrik Sarek eta Nafarroako Hiesaren Aurkako Batzordeak antolatu ditugu saioak, baina guk ez ditugu behar adina baliabide, noski. Giza baliabideak eta tresna eraginkorrak behar dira.

Zer eskatzen diozue Nafarroako Gobernuari?

Prebentzioaren garrantziaz jabetzea beharrezkoa da oso. Nafarroako Gobernuari exijitzen diogu sexu heziketa lehenbailehen ezartzea sare publikoan. Horrez gain, erakundeek sustatu behar dute hiesaren test azkarra. Guztiz anonimoak dira test horiek; fidagarritasun handikoak dira gainera, bai eta doakoak ere. Urte honetan, gurean, 200 test inguru egin ditugu. Beharrezkoa da lehen mailako osasun arretako langileek formazioa izatea gaitz honetan. Eta gaixoei arreta integrala eskaintzea.

Nazio Batuen Erakundeko GIBari eta hiesari buruzko programak 2020. urterako zero transmisio izatea du helburu. Uste duzu ezerezean geldituko dela asmo hori?

Ez dute lortuko helburu hori betetzea. Herrialde guztietako politiketan baliabide guztiak herritarren mesedetan jartzen badituzte, posible litzateke gaitzari bete-betean aurre egitea. Baina ez dira hori egiten ari. Oraindik ez dut ezagutzen herrialderik hori egin duenik. Bitartekoak eta baliabideak beharrezkoak dira, baina, horretarako, baliabide horiek erabiltzeko eta martxan jartzeko, borondatea izatea ezinbestekoa da.

Hiesa agertzeak eragin zuen Sareren sorrera, baina, gaur egun, beste lan ildo batzuk ere jorratzen dituzue.

Lehen harremana harrera da. Pertsonei laguntza emozionala eta soziala emateko sortu zen Sare, 1992. urtean. Baina beharrak aldatuz joan ziren, eta, gaur egun, gure helburuen artean daude gaitzaren kontrako kanpainak egitea, informazioa zabaltzea, sexu heziketaren beharraz eta garrantziaz ohartaraztea, eta gaixoei eta haien inguruko pertsonei babesa ematea.

Bi elkarte ari zarete Nafarroan helburu berarekin borrokan. Elkarlanean aritzen zarete?

Askotan egin digute galdera hori, egia esan, eta beti berdin erantzuten dugu guk: uste dugula hobe dela gehitzea. Adibidez, zenbaitek, honat etorri baino, nahiago dute hiesaren aurkako batzordera joan, gure egoitzaren ondoko atarian, adibidez, ezagunen bat badutelako. Alderantziz ere gertatzen da. Anonimotasuna eta isilpekotasuna, finean, oso garrantzitsuak dira auzi honetan. Elkarte bakoitza independentea da, baina elkarlanean ere aritzen gara, askotan. Horrek guztiak aberasten gaitu, noski, pertsonentzat aukera gehiago daudelako, azken finean. Eta hori da kontua.