«Basora itzultzea umetokira itzultzea bezala da»

Idazten hasi zenean, Juan Goñik (Tafalla, 1968) ez zuen liburu bat argitaratzea espero. Basora joaten zenean sentitzen zuena islatu nahi zuen soilik. Haren enpresak eskaintzen dituen bisita gidatuetan jendea zer sentitzera irits daitekeen erakusteko idatzi, eta sare sozialen bitartez zabaltzen zituen testuak, erabat pertsonalak eta emozioz beteak. Jendeak gustuko zituela eta, testu sorta bat, zirriborro modura,Tundra argitaletxera bidaltzea erabaki zuen.

Nondik datorkizu baso eta naturarekiko maitasun hori?

Betidanik sentitu izan dudan zerbait izan da. Tafalla landa eremuko horretan jaiotzeaz gain, Felix Rodriguez De la Fuenteren goraldi garaian hazi nintzen. Natura beste begi batzuekin ikusten erakutsi zidan. Beste alor batzuetan ibili ondoren, azken urteotan naturaren munduan nabil lanean. Benetan gustatzen zaidana egiten dut orain: naturarekin harremana izan, eta lan egin aldi berean.

Liburuaren izenburuak lotura handia dauka irakurri ahal izango dugunarekin.

Liburuak ez du zerikusirik izango gida turistiko batekin. Basoetan ibiltzen naizenean sortzen zaizkidan sentimenduez hitz egiten dut liburuan. Basoek transmititzen dutena ez ezik, landa eremuko bizitzari buruzko hausnarketak ere badaude sartuta. Benetako bizitza da hori, errealitatea. Are gehiago, eguneroko albisteek ikusten uzten ez diguten errealitatea. Barruan daramatzadan basoen inguruko nire hausnarketak sartu ditut testuan. Horregatik aukeratu dugu izenburu hori.

Nola egituratu duzu liburua?

Lau zati nagusi izanen ditu. Urtaro bakoitza liburuko zait bat da. Izan ere, urtaro bakoitzean basoak igortzen dituen sentimendu eta sentsazioak erabat dira ezberdinak. Lau zati horietan banatutako testuez aparte, beste era bateko kontaketak ere sartu ditugu: landa eremuko bizitza eta mitologiaren inguruko testuak.

Zergatik sartu dituzu testu mitologiko horiek zure hausnarketen artean?

Entretenimendu modura sartu ditut batik bat. Basajaun, Olentzero eta joaldunei buruzko pasarteei lekua egin diet, besteak beste. Beti pentsatu izan dut basoa ulertzeko orduan hiru ikuspuntu garrantzitsu daudela: alde batetik,ikuspuntu ekologikoa. Bestetik, giza ikuspuntua edo gizakiak basoarekin zer egin izan duen. Azkenik, ikuspuntu mitologikoa. Euskal Herriko mitologia dagoen aberatsenetakoa da. Mitologiako pasarteek erakusten digute nola jokatzen zuten gure arbasoek naturaren misterioen aurrean.

Liburua osatzeko orduan, testu asko kanpoan utziko zenituen. Nola egin duzu hautaketa hori?

Mingarria izan da testuak kanpoan uztea. Aukeratzeko orduan, batetik, nire gustu pertsonala erabiltzen nuen, eta, bestetik, sare sozialetan irakurtzen nindutenen iritzia. Nik gustuko nituen eta jendeari gehien gustatzen zitzaizkion testuak hautatu ditut. Jatorrizko kontaketari eusten saiatu naiz. Moldatzen hasiko banintz, testu erabat desberdinak sortuko nituzke, nire egoera ez delako idatzi nuen garaiko berbera.

Testuak ez ezik, argazkiek ere berebiziko garrantzia dute.

Bai; liburua argazki bilduma baten antzekoa ere bada, hein batean. Euskal Herriko zein kanpoko argazkilariek lagundu didate argazkiekin. Zenbait argazkilarirekin, hemengoak ez direnekin, gidari ibili naiz basoan barrena, argazkiak ateratzeko lekuak bilatzen lagunduz. Izan ere, argazki gehienak Nafarroako basoetan ateratakoak dira.

Liburuan aipatu dituzun zenbait kokalekuri buruz ez duzu erreferentziarik ezarri. Zergatik?

Ez daukat arazorik liburuan agertzen diren tokiak non dauden esateko. Hala eta guztiz ere, basoetan nabilenean, basoak igortzen dizkidan sentsazioei buruz hitz egiten dut liburuan, ez basoko leku jakin bati buruz. Basoak bere osotasunean du garrantzia.

Mezu bat helarazi nahi diozu irakurleari liburu honekin. Zein?

Irakurlea ondorio garbi batera iristea nahi dut. Ez dakit, hala ere, zenbateraino lortuko dudan irakurlea ohartaraztea. Bizitzan benetako garrantzia duena alde batera uzten ari gara: sentimenduak, natura. Europako Banku Zentrala eta Nazioarteko Diru Funtsa ez dira errealitatea. Horrek ez digu jaten ematen. Horrelakoak ez zaizkigu benetan inporta. Gizakia naturarekin harremanetan dagoenean da benetan libre, jatorrizko bere lekuan. Basoan ezin da ezer erosi, ez dagoelako ezer saltzeko.

Gaztelaniaz idatzi baduzu ere, beste hizkuntzetan ere aurkituko ditugu zenbait testu.

Benetako kultura edo erreala ez da soilik hizkuntza batean oinarritzen; beraz, zenbait testu beste hizkuntza edo hizkuntza aldaera batzuetara itzuli nuen, hainbat pertsonaren laguntzarekin: aragoiera, Valentzia eta Kataluniako katalana. Horrez gain, Baztan, Sakana, Gipuzkoa eta Bilboko euskarara ere itzultzea lortu genuen. Euskaran arreta berezia jarri nuen, Europako hizkuntza zaharrenetarikoa izateaz aparte bere burua basoko hizkuntza gisa izendatu zuelako.

Basoarekin konparazio bitxi bat ere egin izan duzu noizbait.

Umetokiarekin konparatu izan dut. Garen bezalakoak gara basoa garelako. Joaquin Araujo nire lagunari hartu nion esaera hori. Gure eskuak,begiak eta gorputzeko atalak basora egokituta dauzkagu. Basora itzultzea jaio ginen lekura itzultzea bezala da. Inozo ginen lekura itzultzea da, kezkarik gabeko mundura. Umetokia.

Zer iritzi duzu UPNren gobernuak aurrera eramandako ingurumen politikaren inguruan?

Paira genezakeen hondamendi ekologikorik handiena sufritu dugu azken gobernuarekin. Nafarroako ubidea, AHTa eta beste hainbat proiektu kaltegarri. Promesa faltsuen azpian antolatutako proiektuak dira. Egitasmo horien bitartez landa eremua aberastu egingo zela promestu zieten bertakoei. Orain, Nafarroako ubideak, natura ez ezik, landa eremuko bizitza ere aurretik eraman dezake. Desertu bihurtuko dute Nafarroa. Ingurumen Departamentua izan da murrizketa gehien izan duena.

Gobernu berriarekin, esperantza berritu zaizu?

Espero dut gobernu berri honek ez duela aurrekoa ona egingo. Nafarroako ondare nagusia zaintzea espero dut haiengandik: natura eta basoa. Niri dagokidanez, kanpotarrak ez dira sanferminengatik etortzen. Hemen ditugun paisaia ikaragarriak ikustera etortzen dira. Basoak era baketsu batean erabiltzen ikasi behar dugu. Paisaiak mantenduz gero, bisitan etortzen jarraituko dute.

Beste liburu bat kaleratzea pentsatzen ari zara?

Oraingoz, ez zait burutik pasatzen. Liburu hau kaleratzea ametsa izan da. Jendeari gustatzen bazaio, ikaragarria izango da.